Cập nhật: 08:59 GMT - thứ ba, 17 tháng 6, 2014
Thế giới hơn một tuần qua trở
nên náo động, thậm chí những trận World Cup cũng không thể làm tạt đi
những luồng tin dữ từ Iraq. Tổ chức khủng bố ISIS chiếm được Molsul
trong một trận tấn công làm tê liệt quân đội chính quyền, mở rộng vùng
chiếm đóng đến tận gót chân thủ đô Baghdad, cướp nhà băng và nhét túi
425 triệu đôla.
Nhiều bản tin vẫn tiếp tục gọi ISIS là một nhánh
hoặc một tổ chức trung thành của khủng bố Al-Qaeda. Điều này không
những sai mà còn nguy hiểm.
ISIS là ai?
ISIS khởi đầu được thành lập với tên
ISI (Islamic State of Iraq – Quốc gia Hồi giáo Iraq) để chống lại chính
phủ Iraq theo Hồi giáo Shia và thân Mỹ. Sau rất nhiều chật vật, cuộc
khủng hoảng ở Syria nổ ra khiến ISI đổi hướng quyết định tham chiến ở
đây, một mũi tên trúng hai đích: vừa tiếp tục được lý tưởng thống nhất
cộng đồng Hồi giáo (Sunni) khắp thế giới dưới một thể chế chung, vừa
“hợp pháp hóa” chiến tranh vì kẻ thù mới không phải là Mỹ nữa mà là
chính quyền phe Hồi giáo Shia của Syria. Cùng với sự chuyển hướng này,
tên của ISI đổi thành ISIS (Islamic State of Iraq and Syria – Quốc gia
Hồi giáo Iraq và Syria).
Rất ít người biết rằng ISI đã tự động nhập với
nhánh Al-Qaida ở Syria mà không hề được phép của người đứng đầu tổ chức
Al-Qaida là Al-Zawahiri. Sau một tháng giữ im lặng, Al-Zawahiri đề nghị
ISIS rời tổ chức. Lãnh đạo ISIS là Al-Baghdadi không thèm quan tâm, thậm
chí ra tay giết luôn người đại diện đàm phán. Cực chẳng đã, vào đầu
tháng 2 năm nay, Al-Qaida tuyên bố cắt lìa ISIS khỏi gốc, với lý do được
cho là ISIS quá sức man rợ, đến mức một tổ chức khủng bố như Al-Qaida
cũng không thể nuốt trôi.
Tuy nhiên, đây chỉ là một lý do. Al-Qaida đương
nhiên không thích bị một nhánh đàn em vượt mặt. Thêm nữa, Al-Qaida không
muốn ISIS dính mũi vào miếng bánh Syria, giữa tổ chức mẹ và nhánh con
có khá nhiều mâu thuẫn về vùng chiếm đóng.
ISIS tiến quân như chẻ tre ở Iraq
Một điều Al-Qaida không ngờ là khi ISIS tách ra,
65% jihadist (chiến binh của Thượng Đế) của Al-Qaida cũng bỏ đi theo
ISIS. Trong mắt những kẻ cầm súng vì một lý tưởng tôn giáo thống trị và
hợp nhất toàn cầu, ISIS từ một nhánh khủng bố nhỏ bé đã vượt lên trên cơ
Al-Qaida và trở thành kẻ cầm cờ tiên phong trong cuộc thánh chiến.
ISIS nguy hiểm như thế nào?
Trước nhất, ISIS hành xử rất hung bạo. Những
cuộc xả súng không khoan nhượng vào người đối lập tay không và người dân
vô tội khiến ai cũng rùng mình. Là một tổ chức theo Hồi giáo Sunni,
ISIS khiến cộng đồng Shia ở Iraq khiếp đảm và tháo chạy. Chủ trương của
ISIS với những người chống đối là: “ISIS hay là chết!”
Tuy nhiên, điều quan trọng nhất khiến ISIS trở
nên vô cùng nguy hiểm chính là việc tổ chức này không chỉ đơn giản là
một nhóm khủng bố thánh chiến với tham vọng toàn cầu như Al-Qaida. ISIS
không đánh rồi rút. ISIS đánh và lập nên nhà nước của riêng mình. Điều
này khiến cả thế giới bất ngờ vì các tổ chức khủng bố hầu như không có
tiền lệ lập quốc. Việc xuất hiện một “quốc gia khủng bố” jihadist state
(quốc gia của các chiến binh thánh chiến) là cơn ác mộng không được dự
đoán trước.
Nguy hiểm hơn, quốc gia khủng bố này không nằm
trong sa mạc mà bao trùm những hố dầu béo bở. Khởi đầu, ISIS chỉ nhận
viện trợ từ những quốc gia dầu lửa dòng Hồi Sunni muốn lật đổ chính
quyền Syria dòng Hồi Shia. Khi quân đội chính phủ bỏ chạy, ISIS tiếp
quản luôn hàng triệu đôla vũ khi tối tân của Mỹ viện trợ. Thử làm một
phép so sánh, khi tấn công Tháp Đôi, Al-Qaida là một tổ chức với 30
triệu đô la tiền quỹ, và được coi là giàu có. Hiện nay, túi của ISIS
nặng 2 tỷ đôla.
ISIS đang chiến đấu để thành lập nhà nước dòng Sunni ở Iraq và Syria
Chưa hết, nếu chỉ nhìn nhận ISIS như một tổ chức
khủng bố đơn thuần cũng có nghĩa là sự thiếu kiến thức và đánh giá quá
thấp về tầm nhìn của thủ lĩnh Al-Baghdadi. Là môt tiến sĩ Hồi giáo học,
Al-Baghdadi tiếp thu tư tưởng cực đoan Wahhabism và Salafism từ Saudi.
Những vùng ISIS chiếm đóng và thành lập quốc gia ngay lập tức được ban
bố các đạo luật hà hà khắc của Hồi giáo cực đoan: ăn cắp sẽ bị chặt tay,
hàng loạt tội bị đưa vào khung hình phạt xử chết trong đó có tội từ bỏ
tôn giáo, phụ nữ phải che kín mặt khi ra đường, ai cũng phải cầu kinh 5
lần một ngày, các lăng tẩm và thánh đường dòng Hồi Shia bị phá bỏ, và âm
nhạc bị cấm tuyệt đối ở nơi công cộng.
Thu phục người dân
Cùng với các đạo luật đó, các thành phố chiếm
đóng nhanh chóng trở lại tình trạng ổn định và an toàn. ISIS không lặp
lại các sai lầm của Al-Qaida mà lập tức trấn an dân chúng, tìm cách thu
phục niềm tin của những người không chạy trốn. Tại Mosul, ngay khi quân
chính phủ rút chạy, mỗi người dân được cấp một thùng gas miễn phí để nấu
ăn. Khi những người dân ở đây băn khoăn làm sao họ có thể tin được
ISIS, một jihadist trả lời: “Hãy cho chúng tôi thêm thời gian, chúng tôi
sẽ nhanh chóng cung cấp số điện thoại. Khi mọi người cần chúng tôi sẽ
lập tức giúp đỡ”.
Nhiều nhà phân tích bất ngờ khi nhận thấy ISIS
sở hữu một bộ máy công quyền và dân sự khá hoàn chỉnh gồm tòa án, lực
lượng cảnh sát, trường học, và các tổ chức từ thiện. Tại vùng Al-Raqqa,
ISIS xây dựng chợ, đường sá, các đường dây điện, trạm xá, bưu điện, bến
xe…quản lý khí đốt để đảm bảo phân chia công bằng, cùng hàng loạt các
hoạt động cứu trợ từ thiện khác, trong đó có cả những hội chợ cho trẻ
con với kem và cầu trượt, các bếp ăn miễn phí cho người nghèo, và đặc
biệt là mạng lưới tìm gia đình mới cho trẻ mồ côi.
Quân đội Iraq đã phải tháo chạy trước sự tấn công của ISIS
Trong tình hình nội chiến căng thẳng, ISIS nhận
được sự ủng hộ của một phần dân chúng dòng Hồi Sunni khi tạo được sự yên
ổn nhất định. Sự cực đoan tôn giáo của ISIS ít nhất cũng có một điểm
cộng là thể hiện sự công bằng, điều mà chính quyền độc tài tham nhũng
không làm được.
Sự ổn định, công bằng, trong một quốc gia mới
yên bình giữa bốn bề khủng hoảng, dù có hạn chế và tạm thời, chính là
điều khiến ISIS hoàn toàn khác với các tổ chức khủng bố khác. Sự cực
đoan man rợ và việc thành lập quốc gia riêng khiến ISIS trở nên bội phần
nguy hiểm.
ISIS sẽ được xử lý thế nào?
Sự lớn mạnh không ngờ của ISIS khiến các kết nối đồng minh bất ngờ thay đổi.
Hiện nay, rất nhiều ánh mắt đổ dồn vào người
Kurd. Là một dân tộc dũng mãnh nhưng chịu mất nước, người Kurd sau thế
chiến thứ nhất không được thực dân Anh cho lập quốc như đã hứa, mà lãnh
thổ bị chia sẻ nằm trải ra trên năm quốc gia khác nhau, trong đó có
Iraq. Vùng tự trị của người Kurd luôn an toàn và phát triển, khác hẳn
với phần còn lại của Iraq. Những chiến binh người Kurd nổi tiếng thiện
chiến với danh hiệu “peshmerga” (kẻ đối đầu với cái chết).
Để thuyết phục người Kurd tham chiến, chính phủ
Iraq chắc chắn sẽ phải nhân nhượng các hợp đồng bán dầu, nhất là việc
xem xét nhượng lại cho người Kurd thành phố dầu lửa Kirkuk từ xưa vẫn
đang tranh chấp.
Mỹ đã phải điều tàu sân bay đến Vùng Vịnh khi cuộc khủng hoảng ISIS nổ ra
Tuy nhiên, sự hợp tác đồng minh bất ngờ nhất có lẽ sẽ đến từ hai kẻ từ xưa tưởng không đội trời chung: Mỹ và Iran.
Iran là quốc gia đầu đàn của Hồi giáo Shia, đồng
minh không lay chuyển của độc tài Assad dòng Hồi Shia tại Syria, đương
nhiên cũng là đồng minh của chính quyền dòng Hồi Shia tại Iraq.
Mỹ với phương châm không tham chiến, nhưng trong
cuộc khủng hoảng ở Syria đã luôn phản ứng tương đối chậm chạm với các
diễn biến leo thang quá nhanh tại khu vực. Syria từ một mồi lửa dân chủ
kiểu Mùa Xuân Ả Rập đã trở thành địa ngục với sự tham gia và thắng thế
của các nhóm khủng bố toàn cầu, đe dọa cả sự an toàn của Mỹ một khi
Syria sụp đổ.
Với ISIS, Mỹ và Iran giờ có một kẻ thù chung để
bắt tay. Đây sẽ không phải là lần đầu tiên họ hợp tác. Một kẻ thù chung
trong quá khứ, Taliban, cũng đã khiến Iran cộng tác với Mỹ vào năm 2002.
Lợi ích quốc gia là bàn đẩy để bản đồ đồng minh
thay đổi, cùng chống lại ISIS với tư cách là một thế hệ khủng bố hoàn
toàn mới và nguy hiểm gấp nhiều lần.
Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm của
tác giả, hiện đang giảng dạy môn Trung Đông Học tại Đại học Khoa học
Ứng dụng Amsterdam, Hà Lan và là tác giả cuốn Con Đường Hồi Giáo viết về
12 quốc gia Trung Đông thời hậu Mùa Xuân Ả Rập.
No comments:
Post a Comment