Việt Nam – cuộc thảo luận bị hủy bỏ, những câu hỏi về quan hệ Việt-Nhật
This year marks the 40th anniversary of diplomatic
relations between Japan and Vietnam. When Prime Minister Shinzo Abe
visited Vietnam in January, the two countries confirmed that their
relationship had grown into an even greater "strategic partnership" and
agreed to continue cooperating on constructing nuclear power plants and
developing rare earths resources.
However, many problems have surfaced concerning recent
resources and energy development in Vietnam. Simply looking at the
progress thus far, there is major cause for concern over the
construction of nuclear power plants there.
Japan's
Prime Minister Shinzo Abe, right, and his Vietnamese counterpart Nguyen
Tan Dung review the guard of honor during a welcoming ceremony at the
Presidential Palace in Hanoi, Vietnam, Wednesday, Jan. 16, 2013. (AP
file Photo)
The ongoing bauxite mining and alumina production financed by
Chinese firms in the south-central highlands of Vietnam is a
large-scale project on par with nuclear power plant construction. Yet
this project was agreed on by the leaders of the Chinese and Vietnamese
communist parties behind closed doors, and it began without any
deliberations in Vietnam's National Assembly.
No environmental impact assessment reports have been
released, and some have pointed out that the project is in violation of
the law. Due to the lack of transparency in the decision-making process,
as well as any obligation for the government to explain the details of
the project, an organized opposition movement led by Vietnamese
intellectuals has grown, and the bauxite venture has galvanized action
demanding democracy and disclosure.
LITTLE EXPLANATION OF BAUXITE MINING PROJECT
I interviewed people in farming villages in Dak Nong and
Lam Dong provinces, where bauxite resources are being exploited, but
none of the residents had received any clear explanations on the bauxite
mines and construction and expansion of alumina refineries, nor on land
seizure plans, compensation and the like. Although villagers have
complained to companies and government agencies about harm from
construction sites such as sediment runoff, wastewater, noise and
shaking, no substantial measures have been taken.
Companies have also failed to pay some construction workers'
wages due to "budget shortages." Many of them are migrant workers from
outlying areas, a good number of whom apparently did not return to the
workplace after the New Year's holidays because the work is not stable.
The government's story, that the development provides jobs and
occupational training opportunities to communities and contributes to
growing the local economy, has not been substantiated. The Ministry of
Industry and Trade, which oversees the project, stresses that it is
"respecting the lifestyles of local residents," but it is undeniable
that the reality is significantly different.
Meanwhile at the alumina refinery in Lam Dong province, which
was supposed to begin production in 2010, the initial construction plan
has been pushed back two years. Twice now a decision has been made to
postpone bringing the refinery online.
As the project management office explains, the reasons for
the delays are the complex technical requirements of alumina production,
"errors" in some processes that have made production unstable and the
slow pace of land seizures. An expansion is also planned at Ke Ga Port
in Binh Thuan province to transport the alumina, but construction had
not moved forward even five years after the government granted
permission in 2007, and this past February, the project was finally
canceled. There has also been no progress on expanding roads and
reinforcing bridges that connect the refinery with the port. The project
is clearly a failure, yet what is unclear is who holds responsibility
for it.
Criticism has grown over the failure of various large-scale
projects, such as bauxite development, as well as the corruption of
state-owned enterprises. This has pressured the government to respond,
so in March it convened a meeting in which "ministers will answer the
people's questions." When asked about the stalled bauxite development,
Vu Huy Hoang, minister of Industry and Trade, said the reasons for the
failure were that it was "a first-time trial in Vietnam," that Vietnam
had "no experience managing such an enormous amount of funds (worth tens
of billions of dollars)" and that the project "has complex technical
requirements." The same could also be said of nuclear power plant
construction.
Early this year I organized a conference in Hanoi on resource
development and environmental policy, with the help of the Vietnamese
Ministry of Industry and Trade as well as Japanese universities and
research institutes. However, the ministry flatly refused to put the
bauxite development problem on the agenda and would not allow experts or
intellectuals critical of the project to attend. It would not even
accept participation by the Vietnamese Ministry of Natural Resources and
Environment, which is tasked with dealing with environmental issues. I
wanted to create an opportunity for promoters and critics of the project
to sit at the same table and engage in an open discussion, but from the
planning phase our attempts were doomed.
OPPOSITION TO NUCLEAR PLANT CONSTRUCTION AND UNLAWFUL ARRESTS
Vietnamese intellectuals who continue to oppose bauxite
development are also sharing information on the Chernobyl and Fukushima
No. 1 nuclear power plant accidents and voicing their opposition to
nuclear power plant construction projects that Russia and Japan are
carrying out in Ninh Thuan province. But the central figures are already
under surveillance by the Vietnamese public security service, which has
unlawfully arrested some and searched their homes.
The prevailing trend in the countries of the world is to try
and achieve inclusive governance on resolving problems related to major
resource and energy development projects. This involves putting the
government and companies, local residents and ethnic minorities, as well
as experts, intellectuals, citizens, NGOs, international institutions
and such, on an equal footing. The Vietnamese government, however, which
says it has a foreign policy of "active involvement in the
international community," is in fact moving in the opposite direction.
In the more than 20 years during which I have observed this country, the
Vietnamese government's predisposition to try and cover up inconvenient
truths is fundamentally unchanged. The construction of the nuclear
power plants, wrapped in a political climate with inadequate disclosure
of information and the suppression of free speech, is already plagued
with serious problems before they can even produce technological or
economic results. Japan needs to understand the situation in Vietnam and
then reconsider how to cooperate with such a partner.
28/06/2013
Việt Nam – cuộc thảo luận bị hủy bỏ, những câu hỏi về quan hệ Việt-Nhật
Ari Nakano
Báo Asahi Shimbun Ngày 25 tháng Sáu năm 2013
Ari Nakano Giáo sư Đại học Daito Bunka
Ari
Nakano là giáo sư tại Đại học Daito Bunka. Bà là nghiên cứu sinh tại
đại học Keio và đoạt bằng Tiến sĩ tại đây. Các lĩnh vực chuyên sâu của
bà là Chính trị, Ngoại giao và Nhân quyền
ở Việt Nam.
Năm
nay đánh dấu năm thứ 40 thiết quan hệ ngoại giao giữa Nhật Bản và Việt
Nam. Khi thủ tướng Shinzo Abe thăm Việt Nam vào tháng Giêng, hai quốc
gia khẳng định quan hệ hai bên đã nâng cao đến tầm “đối tác chiến lược”
và đồng ý tiếp tục hợp tác xây dựng các nhà mày điện hạt nhân và phát
triển các nguồn đất hiếm.
Thế nhưng, nhiều vấn
đề đã xuất hiện liên quan đến những nguồn lực mới đây và việc phát triển
năng lượng tại Việt Nam. Nếu chỉ nhìn đơn giản sự tiến bộ cho tới lúc
này thì thấy có nguyên nhân lớn liên hệ tới việc xây dựng nhà máy điện
hạt nhân ở đây.
Thủ
tướng Nhật Bản Shinzo Abe, bên phải, và thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn
Dũng duyệt đội danh dự tại lễ tiếp đón tổ chức tại Phủ Chủ tịch ở Hà
Nội, Việt Nam, thứ Tư 16 tháng 1, 2013. (AP)
Việc
khai thác mỏ bô xit và sản xuất alumina đang tiến hành do các công ty
Trung Hoa tài trợ tại Tây Nguyên Việt Nam là một dự án tầm cỡ lớn ngang
tầm với việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Song dự án này đã được ký
kết bí mật bởi các nhà lãnh đạo hai đảng cộng sản Trung Quốc và Việt
Nam, và công việc được bắt đầu mà không có bàn bạc gì cả tại Quốc hội
Việt Nam.
Không đưa ra được các báo cáo tác động
môi trường, và có ý kiến cho rằng dự án này vi phạm luật pháp. Do thiếu
minh bạch trong tiến trình ra quyết định cũng như không buộc được chính
phủ phải giải thích các chi tiết của dự án, nên một phong trào đối lập
có tổ chức do trí thức Việt Nam lãnh đạo đã lớn mạnh lên, và cuộc phiêu
lưu bô xit này đã gắn kết hành động đòi dân chủ và đòi công khai mọi
chuyện.
ÍT LÝ GIẢI ĐƯỢC VỀ DỰ ÁN KHAI THÁC MỎ BÔ XIT
Tôi
đã phỏng vấn nhiều người ở các làng làm nông nghiệp tại các tỉnh Đắc
Nông và Lâm Đồng, nơi các nguồn bô xit đang được khai thác, nhưng không
ai trong những người cư dân nơi đây đã được giải thích rõ ràng về các mỏ
bô xit và việc xây dựng và mở rộng các nhà máy tinh luyện alumina, và
cũng chẳng biết gì hơn về các kế hoạch cưỡng chiếm đất đai, chuyện đền
bù, vân vân. Mặc dù những người dân các làng đều phản đối tới các công
ty và cơ quan nhà nước về những thiệt hại do các địa điểm xây dựng gây
ra, như nơi chứa cặn thải, như nước thải, như tiếng ồn và độ rung, song
chẳng hề có giải pháp cơ bản nào dã được thực thi.
Các
công ty cũng không chi trả lương cho công nhân xây dựng vì “thiếu
tiền”. Nhiều người trong số công nhân đó là những công nhân di cư từ các
vùng xa xôi hẻo lánh tới, rất nhiều người trong số đó về nghỉ Tết xong
thì không quay lại làm việc nữa, vì tình trạng công việc cũng bấp bênh.
Chẳng ai tin việc chính quyền nói rằng sự phát triển mang lại công ăn
việc làm và những cơ hội được đào tạo nghề nghiệp cho cộng đồng và đóng
góp vào việc tăng trưởng nền kinh tế địa phương. Bộ Công Thương là cơ
quan kiểm chứng dự án nhấn mạnh rằng họ "tôn trọng phong tục tập quán
của dân bản địa", nhưng sự thật thì rành rành là khác hẳn.
Trong
khi nhà máy tinh luyện alumina ở Lâm Đồng được giả định sẽ bắt đầu sản
xuất vào năm 2010, thì kế hoạch xây dựng ban đầu đã bị đẩy lui đến hai
năm. Đã hai lần ra quyết định lùi thời hạn đưa nhà máy tinh luyện đó vào
sản xuất.
Theo lời giải thích của cơ quan quản
lý dự án, những lý do chậm trễ là do các yêu cầu kỹ thuật phức tạp để
sản xuất alumina, có những "sai sót" ở vài giai đoạn của quy trình khiến
cho công việc sản xuất không ổn định và cũng còn do sự chậm chạp trong
việc thu đất. Cũng đã có kế hoạch mở rộng cảng Kê Gà ở tỉnh Bình Thuận
để chuyên chở alumina, thế nhưng công việc xây dựng đã không tiến triển
cả năm năm sau khi chính phủ ký giấy phép vào năm 2007, và tháng Hai vừa
rồi, cuối cùng thì dự án cũng đã chấm dứt. Cũng không có tiến bộ gì
trong việc mở rộng các con đường và gia cố cầu nối nhà máy tinh luyện
với cảng. Dự án rõ ràng là đã thất bại, song có một điều vẫn còn không
rõ ràng, ấy là ai chịu trách nhiệm về chuyện đó.
Có
nhiều lời chỉ trích về sự thất bại của nhiếu dự án lớn khác nhau, như
dự án phát triển bô xit, như tình trạng tham nhũng ở những doanh nghiệp
nhà nước. Tình hình đã ép chính phủ phải lên tiếng trả lời, cho nên vào
tháng Ba, đã có cuộc họp để “các bộ trưởng trả lời dân". Khi được hỏi về
sự phát triển kế hoạch bô xit bị kéo lê thê, Bộ trưởng Công Thương Vũ
Huy Hoàng đã nói rằng lý do thất bại là vì đây là “lần đầu thử nghiệm ở
Việt Nam", và Việt Nam “không có kinh nghiệm gì trong việc quản lý vốn
quá to tát đến thế” (hàng chục tỷ đô-la) và dự án “đòi hỏi những yêu cầu
kỹ thuật phức tạp". Tình trạng với chuyện nhà máy điện hạt nhân cũng
tương tự.
Đầu năm nay, tôi tổ chức một cuộc hội
thảo ở Hà Nội về sự phát triển nguồn lực và chính sách môi trường, với
sự trợ giúp của Bộ Công Thương Việt Nam và các đại học, viện nghiên cứu
của Nhật Bản. Thế nhưng Bộ Công Thương từ chối thẳng thừng việc đưa vấn
đề phát triển bô xit vào chương trình nghị sự và sẽ không cho phép những
chuyên gia và trí thức nào có phê phán dự án được tham dự hội thảo.
Thậm chí bộ này còn không chấp nhận sự tham gia của Bộ Tài nguyên và Môi
trường của Việt Nam, là cơ quan có nhiệm vụ xử lý các vấn đề môi
trường. Tôi muốn tạo cơ hội cho những người thúc đẩy dự án và những
người phê phán dự án có điều kiện ngồi với nhau và tham gia thảo luận
cởi mở, thế nhưng ngay từ giai đoạn chuẩn bị hội thảo thì các ý định của
chúng tôi đều bị phá.
PHE CHỐNG LẠI VIỆC XÂY NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN VÀ NHỮNG CUỘC BẮT BỚ VÔ PHÁP LUẬT
Những
nhà trí thức Việt Nam tiếp tục chống lại việc phát triển bô xit cũng
chia sẻ thông tin về những tai nạn tại nhà máy Chernobyl và nhà máy điện
hạt nhân Fukushima số 1, và đều lên tiếng chống lại các dự án xây dựng
nhà máy điện hạt nhân mà Nga và Nhật Bản đang thực hiện tại tỉnh Ninh
Thuận. Nhưng các gương mặt chính đều đang bị cơ quan An ninh của Việt
Nam theo dõi giám sát, rồi bị bắt bớ vô luật pháp và bị lục soát nhà ở.
Cái
xu thế mạnh mẽ ở các quốc gia trên thế giới là tìm cách thực hiện việc
kiểm soát mạnh mẽ việc giải quyết các vấn đề liên quan đến các tài
nguyên chủ yếu và các dự án phát triển năng lượng. Điều này có nghĩa là
đặt chính phủ và các công ty, các cư dân địa phương và các cộng đồng dân
thiểu số cũng như các chuyên gia và trí thức, các công dân và các tổ
chức phi chính phủ, các tổ chúc quốc tế trên cùng một địa vị ngang bằng
như nhau. Thế nhưng chính phủ Việt Nam tuy vẫn nói là đi theo một chính
sách ngoại giao “tham gia tích cực vào cộng đồng quốc tế", song thực tế
thì đã đi theo hướng ngược hẳn lại. Trong hơn hai chục năm tôi làm nhà
quan sát đất nước này, tôi thấy chính phủ Việt Nam bao giờ cũng tìm cách
che giấu những sự thật họ không muốn phô ra, và điều này cơ bản không
hề thay đổi. Việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân, cùng với một bầu
không khí chính trị không đủ công khai cởi mở và sự xóa bỏ tự do ngôn
luận, tất cả sẽ gây nên những vấn đề nghiêm trọng trước khi thu được
những kết quả về công nghệ và kinh tế. Nhật Bản cần hiểu rõ tình hình
Việt Nam và do đó hãy xem xét lại cách thức hợp tác với một đối tác như
thế.
A.N.
Nguồn: ajw.asahi.com
Phạm Toàn dịch
No comments:
Post a Comment