BÙI VĂN BỒNG
Hôm mới rồi, kỷ niệm 57 năm chiến
thắng Điện Biên Phủ, tôi xem trên Đài truyền hình, thấy nghệ sĩ Quang Thọ cùng
dàn đồng ca trình diễn bài “Ta tự hào đi
lên. Ôi, Việt Nam!”
(nhạc Chu Minh, thơ Hoàng Trung Thông).
Vẫn giọng hát ấy, bối cảnh, phông
màn, dàn nhạc ấy, năm xưa nghe bài hát này thấy hùng hồn, đầy khí thế, hào
hứng, phấn chấn trong lòng. Thế mà nay nghe-nhìn biểu diễn bài hát đậm chất truyền
thống, trong hệ ‘Những bài hát đi cùng
năm tháng’ sao thấy lạc lỏng, thấy sự ‘đi cùng’ lúc này gượng ép quá, khiên
cưỡng quá! Bỗng dưng thấy mủi lòng. Rồi buồn. Bỗng dưng muốn khóc. Có trạng
thái chán chường!
Cái chữ ‘ôi’ của tựa đề và trong lời hát trước đây nguyên nghĩa là từ cảm
thán, là nièm vui phơi phới, thực sự thấy tự hào. Nhưng nay, cũng chữ ‘ôi’ mà thành
nỗi ta thán, mà kêu rên, mà thấy lạc
lõng, não nề. Ôi, chẳng lẽ là, và đang, như thế!? Việt Nam ta đã từng được cả thế giới
ngưỡng mộ, ngợi ca, kỳ vọng, nhìn vào như ngôi sao. Nay ngôi sao đó có nguy cơ
vụt tắt, đã rõ là niềm tự hào bị đánh mất, đã nhạt phai và mất dần ánh hào
quang trên thế giới…
Tuy thế, lời bài hát vẫn vang lên,
lúc này như cấu xé, như da diết, như khắc khoải nỗi lòng:
Vượt lên bão táp đã
trăm lần
Mang cả bốn ngàn năm vào trận thắng
Cho Việt Nam tươi sáng mãi những mùa xuân
Ta đứng đầu ngọn sóng
Giữa dòng thời đại, thác lũ, cuộc đời
Ta đứng đầu ngọn sóng
Những luồng mạch tâm tư lay động loài người
Thác lũ cuộc đời...
Thuyền ta bé nhỏ nhưng vững tay chèo
Không chòng chành nhắm thẳng hướng mà đi...
Trùng trùng những đoàn quân,
Vượt qua Trường Sơn, băng qua thác lũ,
Ta ca khúc khải hoàn
Viẹt Nam ơi, ta bước
tiếp,
Ta tự hào đi lên
Ôi, Việt Nam!
Tự hào! Nay tự hào những gì? Ai đã 'xóa' đi niềm tự hào của dân tộc Việt? Niềm tự hào chẳng những
không được nuôi dưỡng, không được bổ trợ mà ngày càng mờ nhạt, lặn đi đâu? Đi lên! Đi lên
được không? Bằng cách nào? Có còn như khẩu hiệu “Tiến
nhanh, tiến mạnh, tiễn vững chắc lên CNXH” ?
Thế nên, câu hỏi cứ da diết lòng tôi: Nay, Việt Nam đứng ở đâu
(vị thế trên trên thế giới)? Rồi Việt Nam sẽ đi về đâu? Chủ nghĩa, đường
hướng, chiến lược nào? Rồi nữa, cả ‘đồng minh’, sẽ ‘chơi’ (quan hệ) được với
ai?...
Xem hát, nghe lời ca, thấy buồn, bỗng dưng muốn khóc,
lại thẫn thờ vào Làng Mạng, đọc thấy BBC tiếng Việt đăng bài: ‘Việt
Nam, ngôi sao sắp vụt tắt' của tác giả William Pesek, người
phụ trách cột báo thường xuyên Bloomberg View của hãng tin tài chính
Bloomberg.
Ông viết bài này khá dài, nhưng chon lọc và sâu, gợi
nhiều nỗi niềm suy tư. Ví dụ như những câu, đoạn: “Giống như các nên kinh tế có thể thành cọp, Việt Nam đang
phải đối diện với những mối đe dọa mới…Đã 27 năm trôi qua kể từ khi
Hà Nội bắt đầu công cuộc Đổi Mới, theo đó các công ty tư nhân được
tham gia vào nền kinh tế, các lĩnh vực then chốt được mở cửa, chẳng
hạn như nông nghiệp. Sự phát triển nhanh chóng sau đó đã đưa Việt Nam
vào nhóm các quốc gia có mức thu nhập trung bình, biến đổi vùng đất
từng là vùng chiến sự trở thành một điển hình cho sự phát triển
và giảm đói nghèo.
“Tuy nhiên,
nay hướng đi hồi 1986 của Việt Nam nhằm có một "nền kinh
tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa" đang trở nên cũ
kỹ.
Các số liệu gần đây cho thấy chiến
lược từng đưa Việt Nam tiến xa - sự phụ thuộc nặng nề giống như mô
hình Trung Quốc vào các doanh nghiệp quốc doanh và kế hoạch hóa tập
trung - nay đang khiến đất nước bị trì trệ.
Việt Nam đang hụt hơi trong bảng
cạnh tranh toàn cầu, trong lúc mức tăng trưởng đã chững lại ở mức
chừng 5%, thấp nhất kể từ 1999 trở lại nay.
“Chính phủ
của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng liệu có mong muốn chính trị nhằm
hiện đại hóa nền kinh tế Việt Nam trị giá 124 tỷ đô la hay không?
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tỏ ra nghi ngờ điều này. IMF gần đây đã
giảm dự đoán phát triển của Việt Nam năm 2014 nhiều hơn mức giảm đưa
ra đối với bất kỳ quốc gia châu Á nào khác, xuống mức 5,2%.
“Khi tiến
hành cải tổ, các lãnh đạo Hà Nội tin rằng họ đang đi theo mô hình
Trung Quốc, vốn đã rất thành công. Cách tiếp cận của Việt Nam còn
từ từ, thận trọng hơn cả Đặng Tiểu Bình. Nhưng những khó khăn nói
chung là giống nhau, và cả hai nay bắt đầu vấp phải những vấn đề
giống nhau.
…”Nạn ăn
hối lộ đã tăng tỷ lệ nghịch với tình hình kinh tế.
Trong Chỉ số về tình trạng tham
nhũng năm 2012 do tổ chức Minh bạch Quốc tế đưa ra, Việt Nam tụt xuống
vị trí 123 trên tổng số 176 nước, so với vị trí 112 hồi năm 2011, tệ
hơn cả Sierra Leone và Belarus.m. Thế còn trong Chỉ số mức cạnh tranh
toàn cầu mới nhất do Diễn đàn Kinh tế Thế giới đưa ra, Việt Nam tụt
10 bậc, xuống vị trị thứ 75, sau cả Uruguay và Ukraine”…
Tôi tháy nhận định, đánh giá của tác giả W. Pesek thật đây
đủ và chính xác.
Không thổi phồng, không bịa, không cố tình xen lồng động cơ cá
nhân nhằm “nói xấu”, “bôi bẩn” Việt Nam, thực trạng đã đúng như thế, mà thực tế
còn bi đát, kém cỏi, trì trệ và phức tạp hơn nhiều.
Trong hai cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, Việt Nam
dựa vào hai cường quốc trong hệ thống XHXN theo lý tưởng, chủ nghĩa cộng sản là
Liên Xô, Trung Quốc (được coi là trụ cột
vững chắc, là thành trì) và được phần nhiều các nước trên thê giới ngợi ca,
nhiệt tình ủng hộ. Dựa vào Liên Xô thời giàu sang, hùng mạnh, Việt Nam được Liên
Xô viện trợ tối đa, kinh tế, tài chính và nhất là quân sự. Từ khẩu súng bộ binh
đến xe tăng, tên lửa, máy bay hiện đại nhất, cần mấy đều có ngay từng ấy, còn
hơn nhu cầu. Việt Nam
cũng dựa vào Trung Quốc được phần nào. Nhưng nay, dựa vào ai? Lịch sử, thời cơ
không lặp lại. Nay làm gì có ‘sự giúp đỡ
vô tư, chí tình, chí nghĩa hết lòng…”?
Nay, từ viên đạn đến máy bay, tàu ngầm đều phải mua. Được giá, người ta
mới bán. Mà cũng chưa dễ gì người ta ‘dám bán’ cho Việt Nam. Việt Nam nghèo, mua
được bao nhiêu? Sau khi Liên Xô sụp đổ, nhất là sau Hội nghị Thành Đô năm 1990,
Việt Nam
nghiêng hẳn về xu hướng và đã nhiều biện pháp đi theo, tiến lên CNXH theo màu
sắc Trung Quốc. Nhưng suy cho cùng, bắt chước, đi theo dược không? Nhiều cái
Trung Quốc làm đưẹc, có hiệu quả, nhưng Việt Nam ‘học tập và làm theo’ được bao
nhiêu?
Mua vũ khí hiện đại, muốn lắm, cần lắm! Nhưng như thế
cũng đi vào vòng xoáy ‘chạy đua vũ trang’ à? Mà tiền đâu để mua? Mua rồi có
bằng hoặc hơn người ta không? Thiếu tiền, dấn lên chịu nợ thì sau này ai trả,
lấy gì để trả nợ?...Nhìn toàn thế giới, nay thấy Chủ nghĩa xã hội còn lèo téo
mấy nước, mà lại như que kem nhiều màu. Có CNXH theo màu sắc Trung Quốc, màu
sắc Cu Ba, màu sắc Triều Tiên, màu sắc Lào…Đâu còn “chung một bóng cờ”. Vậy,
Việt Nam
tiếp tục tiến lên con đường CNXH theo màu nào?
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Không thể nói Độc lập là đứng một mình, mà pải đúng nghĩa của độc lập…Nếu
như nước được độc lập mà nhân dân không được hưởng hạnh phúc, tự do, thì độc
lập cũng không có nghĩa lý gì”. Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, Việt
Nam không thể ‘bế quan tỏa cảng’, càng không thể lấy cái qua skhứ để “ta đây”, đứng
mọt mình. Vậy câu hỏi lớn đặt ra trong lúc này: Việt Nam
đang đứng ở đâu? Rồi cần xác định cho rõ, có bản lĩnh, lập trường dứt khoát:
Đi về đâu?
Đọc tiếp bài viết đã nêu trên của tác giả William
Pesek. Ông cũng (như đề xuất) thử mở ra đường hướng thoát khỏi thảm trạng ‘ngôi
sao vụt tắt”, tác giả viết: “Hướng tới tương lai: Thách thức đối với
Việt Nam dẫu sao cũng nằm trong tầm kiểm soát hơn so với Trung Quốc:
các doanh nghiệp nhà nước của Việt Nam nhỏ hơn, đầu tư bớt dàn trải
hơn. Nhưng nay không còn là lúc có thể làm từng bước được nữa. Nay
là lúc đất nước phải phát triển mô hình riêng của mình, một mô hình
phải xóa bỏ nạn tham nhũng, đầu tư nhiều hơn nữa vào giáo dục và
các lĩnh vực phát triển then chốt như sản xuất công nghệ, và trao
quyền lực cho các doanh nghiệp để bước tới bậc thang tạo giá trị gia
tăng. Trong nhiều năm, các quốc gia nhỏ khác ở Đông Nam Á, như Miến
Điện và Campuchia, đã nhìn vào Việt Nam để tìm ý tưởng cải tổ kinh
tế. Việt Nam có thể sẽ lại trở thành điển hình mẫu. Chỉ cần Việt
Nam hướng tới tương lai, thay vì hoài niệm quá khứ”.
Đúng thế, cần mạnh bước hưởng tới tương lai, không thể
chờ đợi, chần chừ mãi được. Không thể cứ ôm lỳ, giữ khư khư với giáo điều, rồi
khật khừ nghiên cứu ‘biện chứng, khách quan’ câu dầm được nữa. Ví
dụ mới nhất là trong phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 7 (khóa XI), sáng
11/5, TBT Nguyễn Phú Trọng nói: “Đặc
biệt là phải tôn trọng và phát huy đầy đủ quyền làm chủ của nhân
dân; hết lòng, hết sức chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của
nhân dân, chú trọng đến lợi ích trực tiếp của người dân; luôn trọng
dân, gần dân, hiểu dân, tin dân; những gì có lợi cho dân thì hết sức
làm, những gì có hại cho dân thì hết sức tránh”. Nghị quyết, văn
bản, sách vở từ xưa nay là thế và đúng ra (nó) phải thế, ai cãi? Nhưng thực tế khi
làm thì sao? Ôi, cái lối mòn tai hại!
Cho nên, phải
mạnh bước
và dứt khoát có sự chọn lựa mối quan hệ quốc tế. Phải biết chớp thời cơ.
Nếu
không biết nhận diện và chớp thời cơ, để thời cơ vuột khỏi tay thì không
phải
nhà cách mạng. Cái 'chiến lược phát triển kinh tê-xã hội' đến 2020,
2030, tầm nhìn đến năm này năm nọ cũng chỉ là viết tràng giang đại hải
(hoang tưởng, xa thực tế là nhiều), viết cho dài, đọc thật kêu thôi,
thực ra chẳng có tố chất 'chiến lược', không có tầm nhìn gì cả. Chỉ thêm
tốn giấy mực, mòn bàn phím, mất công họp hành, thảo luận, nhìn vào thực
chất mang lại được gì? Dựa vào ai thì bền vững, yên lành và lâu dài
hơn? Hợp tác bắt
tay với ai? Huy động nội lực trong nước kết hợp với tận dụng và biết
khai thác các
mối quan hệ, tiềm lực bên ngoài thế nào? Cần lấy lại ý nghĩa câu hát: “Việt
Nam
ơi, ta bước tiếp. Ta tự hào đi lên. Ôi, Việt Nam!”.
BVB
No comments:
Post a Comment