Bài 19: Vì sao Trung Quốc "bơm" tiền vào các dự án nhiệt điện VN?
06:28 AM, 04-07-2014
Nghi ngại dự án nhiệt điện do nhà thầu TQ thực hiện
(ĐSPL)
- Nhiều chuyên gia đang bày tỏ mối quan ngại khi Trung Quốc không ngừng
"bơm" tiền cho các doanh nghiệp "nhảy" vào lĩnh vực nhiệt điện ở Việt
Nam.
Thực tế đã thấy, các dự án nhiệt điện
do nhà thầu Trung Quốc triển khai đang vấp phải nhiều vấn đề bất cập.
Liệu cơ quan đang nắm trong tay chiến lược của ngành điện - EVN, đã
lường trước sự cố hay còn chờ... nước đến chân mới nhảy?
Ưu ái cho nhiệt điện
Theo
tính toán của Ngân hàng Thế giới, Trung Quốc đã viện trợ hầu khắp các
ngành công nghiệp, năng lượng của Việt Nam. Vốn vay ưu đãi lãi suất thấp
từ Trung Quốc chủ yếu là từ đầu mối Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc
(China Eximbank). Chẳng hạn, ở ngành điện, đa số các dự án nhiệt điện
đều vay vốn tín dụng xuất khẩu hoặc ODA của Trung Quốc, mỗi dự án có
tổng vốn đầu tư ít nhất cũng hơn 3.500 tỉ đồng...
Con
số trên đưa ra không khỏi giật mình khi thực tế tính đến năm 2014,
chính sách ưu ái của Trung Quốc cho lĩnh vực nhiệt điện ở Việt Nam còn
tăng gấp đôi cả về quy mô và số lượng. Chỉ tính riêng EVN hiện tại cũng
có tới 10 dự án do Trung Quốc làm chủ thầu bằng chính nguồn vốn vay từ
Trung Quốc có tổng giá trị hơn 5 tỉ USD (trong đó đã giải ngân được
50%).
Theo đánh giá của Bộ Kế
hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), việc hợp tác đầu tư của Trung Quốc vào Việt
Nam là chủ trương được chỉ đạo thống nhất từ Trung ương đến địa phương
và chủ thể đầu tư. Các nhà đầu tư của Trung Quốc luôn nhận được những hỗ
trợ điều kiện cần thiết từ các cấp và các cơ quan chức năng của mình để
đạt được mục tiêu đầu tư vào Việt Nam nhằm giải quyết việc làm cho lao
động, tăng thu nhập cho người dân và đóng góp cho nền kinh tế của đất
nước Trung Quốc.
Cũng theo Bộ
KH&ĐT, việc các nhà đầu tư, nhà thầu Trung Quốc trúng thầu gần như
toàn bộ các dự án xây dựng, cung cấp trang thiết bị của các nhà máy
nhiệt điện của EVN đã thể hiện sự quan tâm lớn của Trung Quốc về chiến
lược năng lượng trong hiện tại và tương lai. Sau này toàn bộ các nhà máy
điện được đưa vào vận hành khai thác sử dụng thì sự chi phối về cung
cấp bảo trì, tu bổ, sửa chữa trang thiết bị là tất yếu (bởi độ tin cậy
của thiết bị, công nghệ của Trung Quốc so với các nước thuộc khối châu
âu, G7 thường thấp hơn - PV).
Một chuyên gia trong lĩnh vực nhiệt điện (đề nghị giấu danh tính) cho PV báo Đời sống và Pháp luật
thông tin: Bằng nhiều giải pháp để thực hiện việc hầu hết trang thiết
bị, máy móc và trình độ công nghệ đầu tư sang Việt Nam và các dự án do
nhà thầu Trung Quốc trúng thầu EPC đều có xuất xứ từ Trung Quốc, có
trình độ trung bình và thấp so với các nước tiên tiến trong khu vực châu
á, châu âu và thế giới,... đã thể hiện Trung Quốc đang tích cực triển
khai chính sách bán máy móc thiết bị rẻ, bán phụ tùng thay thế đắt và
từng bước chuyển giao công nghệ lạc hậu, ô nhiễm ra khỏi nội địa và đang
thực hiện tại Việt Nam. "Trong thời gian tương lai không xa Việt Nam
còn phụ thuộc vào phía Trung Quốc để duy trì hoạt động các nhà máy nhiệt
điện... đó là dã tâm đã hiện rõ của Trung Quốc khi quá quan tâm và ưu
ái tới ngành điện Việt Nam", vị này nhấn mạnh.
 |
| Trung Quốc đang thực hiện chiến lược thâu tóm ngành nhiệt điện Việt Nam. |
"Sân tập" hay... "chuột bạch"?
Thông
tin được phát đi từ EVN cho thấy, nếu Trung Quốc rút nhà thầu và ngừng
cung cấp tín dụng thì sẽ phải đặt ra bài toán tìm nguồn vốn hơn hai 24
tỉ USD để tiếp tục thực hiện các gói thầu EPC của đơn vị này. Việc ngừng
hoặc có những trục trặc ngoài mong muốn sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tiến
độ phát điện chung cả nước trong các tháng tiếp theo của năm 2014 và mùa
khô 2015.
Theo các chuyên gia về
năng lượng, nước ta có nhiều than, nếu kể cả trữ lượng ở vùng châu thổ
sông Hồng thì rất lớn (hàng trăm tỉ tấn), sản lượng khai thác than hiện
nay và trong tương lai gần còn nhỏ bé so với trữ lượng. Trong khi đó trữ
năng kinh tế của thuỷ điện Việt Nam chỉ có giới hạn, các nguồn thuỷ
năng kinh tế ngày càng ít nhưng nhu cầu sử dụng lại ngày càng tăng nên
trong tương lai ngành nhiệt điện, nhất là nhiệt điện đốt than đang ngày
chiếm ưu thế. Nắm bắt được vấn đề này, Trung Quốc đã ưu tiên cho các
doanh nghiệp của mình nhảy vào Việt Nam thâu tóm thị trường, công nghệ
và quan trọng hơn là làm cho ngành nhiệt điện phải phụ thuộc vào Trung
Quốc.
Trao đổi với PV báo Đời
sống và Pháp luật, PGS.TS. Trương Duy Nghĩa, Chủ tịch hội Khoa học Kỹ
thuật Nhiệt Việt Nam cho rằng: "Có lẽ ai cũng biết, các nhà thầu Trung
Quốc chưa hề làm tổng thầu EPC ở bất cứ dự án nhiệt điện nào. Họ chỉ có
duy nhất một nhà máy điện ở Pakistan (nhưng đây là thỏa ước mang tính
chính trị giữa hai nước này)". Vì thế, theo ông Nghĩa, vô hình trung
chúng ta đang trở thành một "sân tập" hay cũng có thể hiểu là "chuột
bạch" cho các nhà thầu Trung Quốc hoàn thiện tay nghề trong lĩnh vực
nhiệt điện.
"Khi tay nghề đã có,
các nhà thầu Trung Quốc sẽ đủ lớn để vươn ra các thị trường khác. Nhưng
sự thật là để có tay nghề vững đương nhiên những sản phẩm đi đầu luôn
mắc lỗi. Mắc lỗi có thể khắc phục, xong ai dám chắc họ sẽ khắc phục miễn
phí khi thời gian bảo hành đã hết. Lúc đó, chúng ta chỉ có khóc dở, mếu
dở bởi nếu sửa chữa thay thế thiết bị sẽ rất đắt, còn nếu không ắt nó
chỉ còn là một đống sắt vô giá trị", ông Nghĩa nói.
Điều
này hoàn toàn trùng hợp với nhận định được phát đi từ Bộ KH&ĐT khi
cho rằng, các doanh nghiệp Trung Quốc ít có khả năng nghiên cứu và phát
triển hoặc chuyển giao công nghệ, ít có tác động trong nâng cao trình độ
kỹ thuật và công nghệ. Trang thiết bị máy móc của các doanh nghiệp
Trung Quốc đầu tư tại Việt Nam chủ yếu có nguồn gốc từ Trung Quốc, trình
độ công nghệ đạt mức trung bình, thậm chí có trường hợp đưa máy móc đã
qua sử dụng sang Việt Nam, hoặc một số dây chuyền thiết bị từ nhiều
nguồn, lai ghép nhiều thế hệ, các nước khác nhau nên không đồng bộ. Công
nghệ sử dụng trong các dự án nhiệt điện đều thuộc loại trung bình, có
thiết bị đã qua sử dụng được cải tạo, nâng cấp về kỹ thuật với mức giá
rẻ không ngờ.
Những rủi ro được báo trước
Việc
sử dụng ODA của Trung Quốc có nhiều rủi ro vì chủ đầu tư không kiểm
soát được tỷ giá của đồng nhân dân tệ so với USD, không kiểm soát được
việc thanh toán theo tiến độ (thường phía Trung Quốc yêu cầu ngân hàng
Trung Quốc thanh toán ngay khi đưa thiết bị sang, bất chấp thiết bị đó
có được chủ đầu tư chấp nhận hay không), không phạt được nhà thầu nếu
nhà thầu vi phạm (về chất lượng và về tiến độ), và cuối cùng, do sử dụng
ODA của Trung Quốc nên nhà thầu thường đưa ra yêu sách là phải làm theo
cách của Trung Quốc (bất chấp hồ sơ mời thầu và thiết kế của chủ đầu
tư). Điều này khiến Việt Nam đang lệ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc cả
về kỹ thuật và tài chính trong các dự án nhiệt điện.
(Ông Chương Duy Nghĩa, Chủ tịch hội Khoa học Kỹ thuật Nhiệt Việt Nam)
Trao
đổi với PV báo Đời sống và Pháp luật bên lề kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa
XIII về những tiềm ẩn khó lường của các nhà thầu Trung Quốc trong việc
thực hiện các dự án nhiệt điện, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cho biết:
"Không đấu thầu nữa thì thôi, người khác làm. Điều này không ảnh hưởng
gì cả. Về nguyên tắc, hợp đồng mới phía Trung Quốc nói là không tham gia
nữa thì không sao, chúng ta lại đi tìm đối tác khác, nguồn tín dụng
khác. Còn các hợp đồng người ta đang thực hiện với mình thì về nguyên
tắc hợp đồng người ta phải thực hiện theo đúng Luật. Nếu không thực hiện
đúng thì đã vi phạm hợp đồng. Vi phạm thì xử lý theo Luật Thương mại
Quốc tế Incoterm người ta quy định hết rồi. Chúng ta cứ theo đúng quy
định để xử lý. Cho đến nay, chưa có dấu hiệu gì cho thấy người ta không
thực hiện các hợp đồng ấy. Một số dự án lao động Trung Quốc bỏ về thì
bây giờ họ đã quay lại, việc đó mình phải xử lý bình tĩnh trên cơ sở lợi
ích hai bên và luật pháp. Luật pháp quốc tế là Incoterm, hai nước đều
là thành viên WTO nên mình cứ theo Luật mà xử, không có gì phải lo lắng
cả".
|
(Còn nữa)
TRẦN QUYẾT - VĂN CHƯƠNG
No comments:
Post a Comment